Author: blogphatgiao

Phước báu hay phước đức là một quan niệm đặc trưng của văn hóa Đông Phương. Đối với người Tây Phương, di sản để lại cho con cháu thường là gia tài và sự nghiệp, chứ không tồn tại khái niệm phước báu hay phước đức. Ngược lại, quan niệm này đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh, gắn liền với tư duy và cuộc sống của người Việt. Ai trong chúng ta cũng mong cầu có được phước đức, lo lắng vun trồng phước đức và vô cùng sợ hãi cảnh vô phúc. Điều này được thể hiện rõ qua tục ngữ và ca dao:

• Có đức mặc sức mà ăn.
• Phúc đức tại mẫu.
• Phúc như Đông Hải (Phúc lành nhiều và to lớn như Biển Đông).
• Phước chủ may thầy.
• Phúc bất trùng lai.
• Vô phúc đáo tụng đình.
• Người trồng cây cảnh người chơi. Ta trồng cây phúc để đời cháu con.

Khi chúc tụng nhau, người ta thường cầu chúc Phúc, Lộc, Thọ. Có Lộc, có Thọ mà vô Phúc thì cũng trở nên vô nghĩa. Ví dụ, một người làm quan lớn, giàu có và quyền thế nhưng vợ con đều qua đời, phải sống trong cảnh cô độc thì cũng bị xem là người vô phúc.

Khi một gia đình không may gặp tai ương, khốn khó hoặc có con cái bất hiếu, chúng ta thường nói đó là “nhà vô phúc”. Một người đang ở đỉnh cao danh vọng và giàu có (ngày nay gọi là đại gia) bỗng nhiên bị truy tố, kết án, tịch thu gia sản, thậm chí nhận án tử hình, người đời sẽ nói rằng “phước đức hết rồi”. Một gia đình giàu sang quyền thế nhưng có con cái hư hỏng, phá hoại của cải của cha mẹ và làm ô danh gia tộc cũng bị gọi là nhà vô phúc. Hay trường hợp con cái không đến nỗi nghèo đói nhưng lại đuổi mẹ già ra đường sống như một người ăn mày, người đời sẽ gọi đó là “bà mẹ bạc phước”.

Vậy phước đức là gì?

“Phước đức” dường như là một lực lượng thiêng liêng, vô hình chi phối hạnh phúc và khổ đau của con người. Chính vì thế mà người ta mới cầu xin phước đức. Tuy nhiên, nếu phân tích một cách thấu đáo, dù là một lực lượng vô hình, chúng ta có thể nhận diện phước đức qua những biểu hiện cụ thể sau:

• Sống thọ, mạnh khỏe, không chết do đâm chém hay bị tử hình. Khi về già, qua đời trong vòng tay của gia đình, con cháu quây quần được gọi là có phúc.
• Một gia đình, dù giàu hay nghèo, có con cái nên người, dựng vợ gả chồng, sự nghiệp đàng hoàng và hiếu thảo với cha mẹ, đó là nhà có phúc.
• Một gia đình có ba đời con cháu nối tiếp nhau đỗ đạt, ra làm quan, để lại tiếng thơm cho đời, đó gọi là đại phúc.
• Một người đang sa chân vào con đường lầm lỗi như làm gái điếm, trộm cắp, nghiện ngập, lừa đảo, hay giang hồ đâm thuê chém mướn, nhưng được quý nhân hoặc thiện tri thức giác ngộ và quay về con đường lương thiện, đó là có phúc.
• Một người nghèo đến cùng quẫn, định đi trộm cắp hoặc tự tử, nhưng được người tốt chỉ bảo, giúp lấy lại niềm tin để vươn lên và có một cuộc sống bình thường, đó là có phúc.
• Một cô gái nhà nghèo nhưng nết na, chịu thương chịu khó, lấy được người chồng đàng hoàng, có địa vị và sự nghiệp, người đời sẽ nói “Con nhỏ đó thật có phước” hoặc “Kiếp trước chắc nó có tu.”
• Vợ chồng, dù giàu hay nghèo, sống hòa thuận với nhau là có phúc. Cãi vã, đánh đập, giết hại hoặc ly dị nhau là vô phúc.
• Anh em hòa thuận, yêu thương và đùm bọc lẫn nhau là có phúc. Anh em chia lìa, hận thù là vô phúc.
• Bị bệnh nặng tưởng chừng đã chết, gia đình đã chuẩn bị mua áo quan, nhưng may mắn gặp được thầy giỏi thuốc hay mà qua khỏi, người đời gọi đó là “phước mà qua khỏi”.
• Trong một tai nạn thảm khốc, nhiều người thiệt mạng nhưng mình lại sống sót, người đời gọi đó là “đại phước”.
• Một đất nước yên bình, không có chiến tranh, khủng bố, ít thiên tai, dù giàu hay nghèo cũng là một “phước báu”.

Nói tóm lại, “phước đức hay phước báu” chính là những điều tốt lành đến với bản thân, gia đình, và rộng hơn là cho cả một cộng đồng, một đất nước.

Làm thế nào để tạo phước đức?

Trên khắp thế giới, người ta thường tìm cách thờ phượng hoặc cầu xin thần linh ban phúc cho mình vì tin rằng thần linh có thể “ban phúc, giáng họa”. Người Việt Nam, đặc biệt là những người theo đạo Phật, dù cũng thờ Trời Đất nhưng lại quan niệm rằng phước báu chủ yếu do chính mình tạo ra chứ không hoàn toàn phụ thuộc vào việc cầu xin, khấn vái. Dù vẫn có nhiều người chỉ đi cầu xin ở hết nơi này đến nơi khác, nhưng cốt lõi nhất, người Việt Nam tin vào việc tự “trồng cây phúc” cho chính mình.

1. Mua phước đức bằng cách để mồ để mả, tin vào phong thủy: Suốt một thời gian dài trong lịch sử, khoa Địa Lý Tả Ao và Phong Thủy đã mê hoặc con người. Người ta tin rằng nếu mả táng vào huyệt hàm rồng thì con cháu sẽ làm vua, táng vào gò đất cao thì con cháu sẽ đỗ đạt làm quan, táng vào khúc uốn lượn của dòng sông thì con cháu sẽ phát phú. Đây đều là những phỏng đoán không có cơ sở kiểm chứng. Nếu việc này là thật, các vua chúa, quan lại từ ngàn xưa đã chiếm hết những mảnh đất “đắc địa” này và con cháu họ vẫn sẽ tiếp tục hưởng phúc cho tới ngày nay. Đây chỉ là một khoa học tưởng tượng và không thể tạo ra phước đức thật sự, nếu có thì chỉ là “phước đức dỏm”.
2. Tạo phước đức bằng cách đi lễ chùa: Đi lễ chùa không có nghĩa là xin Phật ban phước. Qua việc đi lễ chùa, tâm hồn trở nên bình ổn, tâm tính hiền hòa, hạt giống thiện nảy mầm và điều ác giảm bớt. Từ đó, người ta sẽ làm những việc tốt lành cho gia đình và xã hội, được người đời biết ơn. Đó là cách trồng phước và hưởng phước vô cùng lớn lao. Nếu đi chùa mà không làm lành, lánh dữ thì chẳng có chút phước đức nào.
3. Cúng dường chư tăng ni: Cúng dường là để giúp chư tăng ni có phương tiện sinh sống, tu học và hoằng dương chính pháp. Khi chính pháp được lan tỏa, mọi người sẽ sống trong vị tha và đạo đức, tạo ra một xã hội an lành. Đây là phước báu và lợi lạc vô cùng to lớn mà chúng ta hưởng được ngay. Thật vô phước nếu phải sống trong một xã hội bất an như ở Iraq, Syria, Afghanistan, Libya, Yemen, Sudan hay Ukraina.
4. Xây chùa: Xây chùa là tạo ra một nơi thờ phượng, nơi Phật tử có thể đến nghe pháp, học hỏi, chia sẻ và làm từ thiện. Đây là nơi tốt lành cho xã hội, mà điều tốt lành cho xã hội chính là phước đức. Chùa ngày nay còn là trung tâm văn hóa, giáo dục cho thanh thiếu niên, mang lại lợi lạc to lớn cho con cháu.
5. Đúc chuông: Tiếng chuông là âm nhạc của chùa, có khả năng làm lắng đọng bụi trần. “Tiếng chuông huyền diệu tịch trần ai”. Nghe tiếng chuông thôi cũng có thể xả bỏ được bao nhiêu căng thẳng, lo âu trong cuộc sống. Sự an lành, dù chỉ là đôi chút, cũng là hạnh phúc và phước báu.
6. Dựng tượng: Dựng tượng là để chiêm bái, để nhìn thấy hạnh nguyện của các ngài. Dựng tượng Quán Thế Âm để học Hạnh Lắng Nghe và không còn lo sợ. Dựng tượng Phật A Di Đà để sống thanh tịnh. Dựng tượng Phật Thích Ca để chiêm ngưỡng một vĩ nhân của nhân loại. Được biết, được nghe, được hiểu về những điều tốt lành cũng là phước báu.
7. Tụng kinh, niệm Phật: Trong gia đình có bàn thờ Phật, mỗi tối hình ảnh bà hay cha mẹ ngồi tụng kinh, niệm Phật là gieo duyên lành cho con cháu, tạo ra một không gian trang nghiêm. Đây là những giây phút bình an, tốt lành cho gia đình, đó chính là phước đức.
8. Làm từ thiện: Phước báu lớn nhất là làm từ thiện. Cổ nhân có câu: “Dù xây chín đợt phù đồ. Không bằng làm phúc cứu cho một người.” Làm từ thiện là san sẻ tình thương, chia sẻ nỗi bất hạnh với người khác và giúp ta thấy được sự may mắn của mình. Một đất nước vĩ đại là một đất nước có nhiều người làm từ thiện.
9. Xây trường học, nhà thương: Xây trường học, nhất là đại học, là tạo phước đức cho cả một quốc gia. Còn xây nhà thương, tặng tiền cho bệnh viện là cứu giúp cho bao nhiêu người bệnh tật. Phước đức từ những việc này không thể nói hết.
10. Xây cô nhi viện: Cuộc sống ngày nay có quá nhiều cám dỗ. Phòng trà, vũ trường, bia ôm mọc lên như nấm, và biết bao cô gái như những con thiêu thân lao vào đó. Thậm chí sinh viên cũng làm gái gọi. Tình ái lăng nhăng, lỡ dại sinh con, vì xấu hổ hoặc không đủ sức nuôi nên đã vứt bỏ những đứa trẻ thơ, có khi chưa cắt rốn, vào đống rác hay cửa chùa. Nhìn những hình ảnh đó, chúng ta không khỏi xót xa. Vì vậy, giúp đỡ cô nhi viện, xây cô nhi viện, nhận nuôi trẻ mồ côi là giảm bớt nỗi đau của xã hội, là hành động thể hiện hạnh Bồ Tát, là phước báu.
11. Cấp học bổng cho học sinh nghèo: Tất cả những ai được cắp sách đến trường đều là có phước báu. Giúp đỡ học bổng cho học sinh nghèo là một hành vi cao thượng, là đầu tư vào chất xám cho đất nước, vì biết đâu trong số đó sẽ có những em trở thành bác học, giáo sư, hay khoa học gia. Mở mang trí tuệ cho người khác là phước báu rất lớn.
12. Quán cơm tình thương, quán cơm xã hội: Trong khi có những kẻ phung phí tiền bạc vào những thú ăn chơi xa hoa, thì vẫn còn biết bao người phải chạy vạy từng bữa ăn. Những quán cơm tình thương, quán cơm xã hội là nguồn an ủi rất lớn cho dân nghèo. “Nhiễu điều phủ lấy giá gương. Người trong một nước phải thương nhau cùng.” Có tiền thì ủng hộ tiền, không có tiền thì góp gạo, nước mắm, đường, muối… Trên đời có nhiều cái khổ, nhưng khổ nhất vẫn là đói. Giúp cho người nghèo vài chục đô-la cũng làm cho chúng ta trở thành con người cao quý. Đó là phước đức và phẩm hạnh.
13. Đối xử tử tế với mọi người: Khi tử tế với mọi người, chúng ta sẽ được kính trọng và biết ơn. Tiếng thơm lan rộng, và nhờ đó, chúng ta có thể nhận được sự giúp đỡ từ những người không quen biết sau này. Được người đời giúp đỡ là có phước.
14. Thật thà: Thật thà sẽ cảm hóa được lòng người. Ai cũng thương mến và muốn tuyển dụng người thật thà. Thật thà là kho báu phước đức mà nhiều người không biết.
15. Ăn nói, cử chỉ dịu dàng: Ăn nói dịu dàng thì được lòng người, và khi đã được lòng người thì ước muốn gì cũng dễ thành tựu. Ăn nói cộc lốc, thô tục dễ sinh thù oán và làm mọi chuyện đổ vỡ. Dịu dàng, nhỏ nhẹ là phước báu.
16. Nhường nhịn: Nhường nhịn giúp mọi chuyện được an lành. Nhường nhịn để tránh xung đột có thể đưa tới thâm thù, đâm chém. Đây là một đức tính cao quý chứ không phải yếu hèn. Nhường nhịn chính là phước báu.
17. Sự thông thái của trí tuệ: Một trong những phước báu lớn nhất của con người là trí tuệ. Dù giàu có, địa vị cao mà đầu óc u trệ, hẹp hòi cũng là bất hạnh. Ngược lại, dù nghèo nhưng trí tuệ sáng suốt, đóng góp kiến thức cho đời thì vẫn được mọi người kính trọng. Muốn có trí tuệ thì phải học hỏi không ngừng. Ngồi trong cung vàng điện ngọc mà ngu dốt cũng là bất hạnh. Dù ở nhà tranh vách đất mà trí tuệ thông thái vẫn là phước báu.

Kết luận

Sau cùng, dù chúng ta có tích lũy được tất cả những phước báu vật chất kể trên, nhưng nếu nội tâm vẫn chìm trong phiền muộn và lo âu, tâm trí khắc khoải, đầu óc rối bời và thần kinh luôn căng thẳng, thì dù có ngồi trên đống vàng bạc, cuộc sống cũng chẳng khác nào địa ngục. Vì vậy, điều quan trọng nhất là phải tìm được sự bình an trong tâm tưởng. Sự chứng đắc của chư Phật và Bồ Tát chính là trạng thái “an nhiên tự tại”, nơi “thân không bệnh tật, tâm không phiền não”. Để đạt được sự bình an này, một trong những phương pháp hiệu quả nhất là “quán vô thường”.

Quán vô thường là nhận thức sâu sắc rằng mọi thứ trên đời đều không vĩnh cửu. Người vợ, người con ta yêu thương rồi cũng có ngày phải chia xa. Địa vị cao sang, quyền lực tột đỉnh rồi cũng sẽ tan biến như ảo ảnh. Những khát vọng, ước mơ dù thành hay bại cuối cùng cũng sẽ tan như mây khói. Mọi hận thù rồi sẽ qua đi, mọi ân tình rồi cũng phải từ giã. Ngay cả thân thể quý giá này của chúng ta rồi cũng sẽ đến ngày hoại diệt. Khi quán chiếu được như vậy, lòng ta sẽ lắng lại, hơi thở trở nên nhẹ nhàng, tâm trí tỉnh táo, lo âu và phiền muộn vơi dần. Đó là trạng thái “giải thoát”, không còn bị ràng buộc bởi bất cứ điều gì. Sự bình an trong tâm tưởng này chính là phước báu lớn nhất, vượt trên tất cả mọi phước báu khác.

Tóm lại, phước đức không phải do thần linh hay trời đất ban phát, mà được tạo ra từ hành động của ông bà, cha mẹ trong quá khứ và của chính chúng ta trong hiện tại. Không có phước đức nào tự nhiên mà có. Uy tín của nhiều người ngày nay là thành quả từ công đức của thế hệ trước. Ngược lại, cũng có người phải gánh chịu hậu quả từ những việc làm sai trái của cha ông. Sự chuyển giao này chính là nghiệp, có thể là nghiệp lành hoặc nghiệp dữ, và nó tiếp nối từ đời này sang đời khác.

Hiểu được quy luật này, chúng ta phải chủ động tạo ra phước báu cho chính mình, để con cháu đời sau được thừa hưởng. Và khi đã có phước, hãy biết trân trọng và không phung phí, như lời cổ nhân đã dạy: “Phú quý bất khả hưởng tận. Quyền thế bất khả ỷ tận.” Phước đức giống như tài khoản ngân hàng: nếu biết đầu tư để sinh lợi thì sẽ dùng không hết và còn để lại được cho con cháu. Ngược lại, nếu chỉ tiêu xài hoang phí mà không tạo thêm phước mới, tài khoản đó sẽ cạn kiệt, con cháu cũng sẽ bị ảnh hưởng.